ซื้อบ้านมือสอง ตัวเลือกในใจของหลายคนด้วยปัจจัยเรื่องราคา และทำเล แต่ถ้าได้บ้านสภาพไม่ดีก็อาจต้องจ่ายเงินค่าซ่อมจำนมาก จึงแนะนำให้ตรวจเช็ค 5 รายการสำคัญที่นำมาฝาก ก่อนตัดสินใจซื้อ เพื่อลดภาระซ่อมแซมที่บานปลาย หรือข้อจำกัดที่แก้ไขไม่ได้ในภายหลัง
พื้น ผนัง เพดาน และโครงสร้างหลักของบ้าน เป็นหัวใจสำคัญที่ต้องตรวจสอบอย่างจริงจัง การมองด้วยตาเปล่าอาจเห็นว่าบ้านยังอยู่ในสภาพดี แต่ความเสียหายที่ซ่อนอยู่ เช่น รอยร้าวตามคาน หรือเสา ผนังที่โก่งบวมจากความชื้น หรือเพดานที่มีคราบน้ำซึมอาจเป็นสัญญาณของปัญหาใหญ่ที่ถูกซ่อนไว้ บ้านบางหลังผ่านเหตุการณ์น้ำท่วมมา โครงสร้างอาจทรุด หรือโดนปลวกกินมาก่อน แต่เจ้าของเดิมอาจซ่อมแบบฉาบฉวยไว้ กรณีแบบนี้จำเป็นต้องได้รับการตรวจสอบโดยใช้ผู้เชี่ยวชาญด้านวิศวกรรมโยธาเข้าไปตรวจสภาพอย่างละเอียด โดยเฉพาะบ้านที่มีอายุเกิน 10 ปีขึ้นไป
อีกสิ่งที่มักถูกมองข้ามบ่อย ๆ คือหลังคา แม้จะเป็นส่วนที่อยู่สูง และมองเห็นยาก แต่ก็เป็นจุดที่เสื่อมสภาพเร็ว และหากรั่วเพียงเล็กน้อยอาจส่งผลเสียถึงโครงไม้ใต้หลังคา เจอคราบสนิมใต้ฝ้า ควรตั้งข้อสังเกตทันทีว่าหลังคาอาจมีปัญหามากกว่าที่เห็น
ระบบไฟฟ้าในบ้านมือสองมักไม่ได้ออกแบบตามมาตรฐานสมัยใหม่ โดยเฉพาะบ้านที่สร้างมาก่อนปี 2540 ที่ยังใช้สายไฟแบบเก่า หรือไม่มีสายดิน การใช้อุปกรณ์ไฟฟ้าร่วมกันกับระบบที่ไม่ได้อัปเดตอาจก่อให้เกิดความเสี่ยงต่อชีวิตและทรัพย์สิน การตรวจสอบเบรกเกอร์ ตู้ควบคุม และสายไฟในบ้านควรทำโดยช่างไฟฟ้ามืออาชีพที่มีใบรับรอง และควรเช็คให้แน่ใจว่าเต้ารับทุกจุดมีสายดินครบ มีระบบตัดไฟเมื่อกระแสไฟรั่ว และแผงควบคุมไม่อยู่ในสภาพเสื่อม
ด้านระบบประปา บ้านมือสองมักมีท่อที่ฝังอยู่ใต้พื้นหรือผนัง และเราไม่มีทางรู้ได้เลยว่าท่อเหล่านั้นมีรอยรั่วหรืออุดตันหรือไม่ การเปิดใช้งานน้ำครั้งแรกหลังจากย้ายเข้า อาจพบว่าแรงดันน้ำต่ำกว่าปกติ หรือมีน้ำรั่วตามจุดต่าง ๆ ที่ต้องรื้อพื้นหรือผนังเพื่อซ่อม ซึ่งเป็นค่าใช้จ่ายมหาศาล การจ้างช่างประปาเพื่อตรวจสอบระบบทั้งหลัง โดยเฉพาะจุดเชื่อมต่อและบ่อพัก เป็นสิ่งที่ควรทำก่อนจะเข้าอยู่ เพื่อให้แน่ใจว่าระบบน้ำในบ้านพร้อมใช้งานอย่างปลอดภัย
แม้ว่าบ้านจะเป็นทรัพย์สินส่วนบุคคล แต่หากอยู่ในหมู่บ้านจัดสรรหรือโครงการที่มีการจัดการร่วมกัน ก็ย่อมต้องยอมรับกฎระเบียบ และเงื่อนไขที่โครงการนั้นกำหนดไว้ บ้านบางหลังอยู่ในหมู่บ้านที่ห้ามดัดแปลงฟาซาดภายนอก ห้ามต่อเติมครัวด้านหลัง ห้ามเลี้ยงสัตว์บางชนิด หรือแม้แต่ห้ามทำธุรกิจในลักษณะเปิดหน้าร้าน ซึ่งอาจขัดกับแผนการใช้ชีวิตของเจ้าของบ้านใหม่โดยสิ้นเชิง
นอกจากนี้ ควรสอบถามค่าส่วนกลางที่ต้องจ่ายรายเดือนหรือรายปี และตรวจสอบว่านิติบุคคลหมู่บ้านมีการบริหารจัดการโปร่งใสหรือไม่ บางหมู่บ้านมีปัญหาค้างค่าส่วนกลางจำนวนมาก ทำให้ไม่มีงบดูแลส่วนกลาง เช่น ถนน รปภ. หรือไฟส่องสว่าง การพูดคุยกับเพื่อนบ้านในบริเวณใกล้เคียงจะให้ข้อมูลที่ตรงและเป็นจริงกว่าการฟังจากเจ้าหน้าที่ขายบ้านหรือเอกสารของโครงการ
แม้จะโอนกรรมสิทธิ์เสร็จเรียบร้อย แต่การตรวจสอบเรื่องเอกสารสิทธิ์ก็ยังไม่ควรละเลย เพราะมีกรณีที่ผู้ซื้อบ้านมือสองถูกหลอกให้ซื้อทรัพย์สินที่มีปัญหาทางกฎหมาย เช่น บ้านติดจำนองแต่ไม่ถูกเปิดเผย บ้านที่มีภาระผูกพันกับบุคคลที่สาม หรือมีข้อพิพาทเกี่ยวกับแนวเขต การจ้างทนายความตรวจสอบโฉนดและแนบท้ายด้วยแผนที่จากสำนักงานที่ดินสามารถช่วยให้มั่นใจว่าไม่มีข้อพิพาทหรือพื้นที่ซ้อนทับใด ๆ
อีกเรื่องที่มักถูกมองข้ามคือการตรวจสอบ “การขออนุญาตก่อสร้างและต่อเติม” บ้านบางหลังที่มีการต่อเติมครัว ปลูกโรงรถ หรือเพิ่มห้อง อาจไม่ได้ขออนุญาตจากเขตหรือเทศบาล ซึ่งอาจทำให้ผู้ซื้อคนใหม่กลายเป็นผู้ต้องรับผิดในภายหลัง หากมีการร้องเรียนหรือโดนตรวจสอบโดยหน่วยงานรัฐ
บ้านมือสองแม้จะพร้อมอยู่ แต่ก็ควรมีการเตรียมงบประมาณสำหรับปรับปรุงหรือรีโนเวตให้เข้ากับการอยู่อาศัยของเราเอง หลายคนย้ายเข้าไปโดยไม่มีการวางแผนล่วงหน้า ทำให้ค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นหลังจากนั้นกลายเป็นภาระที่ไม่คาดคิด การประเมินค่าใช้จ่ายควรเริ่มจากรายการซ่อมที่จำเป็นก่อน เช่น ระบบหลังคา ระบบน้ำ ทาสีใหม่ เปลี่ยนสุขภัณฑ์ หรือปรับระบบแสงสว่าง
หากบ้านเก่ามีการใช้วัสดุที่มีสารอันตราย เช่น สีที่มีสารตะกั่ว หรือฉนวนกันความร้อนที่มีแร่ใยหิน การรีโนเวตต้องใช้ขั้นตอนที่ปลอดภัยและต้องใช้งบประมาณที่สูงขึ้น นอกจากนี้ ควรตรวจสอบเรื่องฉนวนกันความร้อน ฉนวนกันเสียง และระบบระบายอากาศ เพื่อให้แน่ใจว่าบ้านเก่าที่เรากำลังจะอยู่จะไม่กลายเป็นภาระสุขภาพในระยะยาว
ขอแถมอีกนิดเกี่ยวกับการเช็คข้อมูลพื้นฐานของเพื่อนบ้าน และปัจจัยด้านความปลอดภัย แม้จะฟังดูเล็กน้อย แต่การรู้ว่าเพื่อนบ้านเป็นใคร มีลักษณะการใช้ชีวิตอย่างไร หรือมีคดีอาญาในพื้นที่หรือเปล่า ก็เป็นเรื่องที่ผู้ซื้อบ้านมือสองควรทราบก่อนเข้าอยู่อย่างจริงจัง ซึ่งอาจสามารถทำได้ด้วยการพูดคุยกับ รปภ. หรือแม่บ้านของหมู่บ้าน หรือสังเกตจากลักษณะสิ่งแวดล้อม เช่น บ้านร้าง บ้านที่มีสุนัขเห่าเสียงดัง หรือมีกล้องวงจรปิดติดอยู่ทุกหลัง ซึ่งอาจเป็นสัญญาณของปัญหาความปลอดภัย
